Nguyễn Hàng Tình và 'giã từ hoang sơ': quá vãng tìm đâu thấy

NXB Hội Nhà văn và Phương Nam book vừa ấn hành tập ký sự giã từ hoang vu - tinh truyển các bút ký đặc sắc nhất của Nguyễn Hàng Tình được viết từ năm 1997 đến 2013. Nguyễn Hàng Tình gắn tên mình với nghề báo, tuy thế đọc các bài viết của anh người ta lại thấy chất văn chan chứa. Nguyễn Hàng Tình Người “hoang vu” trong làng báo Nguyễn Hàng Tình tên cúng cơm là Nguyễn Hoàng Tình, nhưng không biết khi làm khai sinh, cán bộ hộ tịch ghi thế nào bay mất chữ “o” khiến anh trở nên Nguyễn Hàng Tình. Tên như vận vào người, Hàng Tình như một kẻ biết “tàng hình”, vì nhanh như gió thổi, mới thấy anh ở địa phương này, trong thời kì rất ngắn đã thấy anh xuất hiện ở một nơi khác. Từ ngày Tình không còn phải họp hành ở tòa soạn, rất ít người quen có thể tìm ra anh. Tình quê Quảng Ngãi, học ĐH Đà Lạt và từ đó đến nay ở luôn trên đô thị cao nguyên này. Bạn học cùng lứa với Tình, nhiều người làm báo và thành đạt với nghề, riêng Tình chỉ nên danh chứ bạc tiền thì không có gì. Những ai chơi thân với Tình đều biết, 15 năm làm báo của Tình là những chuyến đi khắp các ngõ ngách của dải đất Nam Trung bộ và Tây Nguyên để rồi trở về trong căn nhà trọ ở Đà Lạt. Không biết tình ái đương thế nào, chứ hiện ở tuổi 40 vẫn chưa có một người nữ giới bên cạnh để lo chuyện cơm cháo. Có nhẽ, như nhà văn - nhà báo Vũ Bằng viết trong Bốn mươi năm nói dối , đại ý rằng: “Nghề báo đưa ta đến bất cứ đâu nhưng không cách nào ta thoát được ra khỏi nó”. Nguyễn Hàng Tình dù đã thôi làm việc ở một tòa soạn nhất mực, song anh vẫn chẳng thể thoát ra được nghề báo bằng các chuyến rong ruổi rất… hoang vu. Người sống “hoang vu” như thế, thiển nghĩ cũng không có cô nào dám “cả gan” làm vợ. Ở Đà Lạt, nghệ sĩ nhiếp ảnh Phước Khùng - MPK là bạn thân của Nguyễn Hàng Tình. Dù mang nghệ danh là Phước Khùng nhưng Phước còn lấy được vợ, riêng Tình thì không. Nhiều bạn bè thân thiết đùa vui với đôi bạn này, rằng: “Phước Khùng là khùng kiểu nghệ sĩ cho vui, còn Nguyễn Hàng Tình là khùng… bản năng”. Và việc Tình xin nghỉ khỏi biên chế tờ báo có thu nhập cao thuộc loại nhất nhì trong làng báo, đã chứng tỏ rằng câu nói đùa của bạn bè cũng ít nhiều có lý. Nguyễn Hàng Tình “khùng” hơn Phước Khùng cũng bởi anh có quá nhiều cuộc “hành xác” để có những bài báo làm động lòng người đọc. Từ giã hoang sơ là cuốn sách có nhiều bài báo giàu chất văn, đi sâu vào số mệnh con người khiến người đọc đắn đót trong lòng như thế. Khi tôi viết bài này về Nguyễn Hàng Tình và từ biệt hoang sơ , hay tin Tình đang sống ở Đà Lạt bằng việc hái thuê la-ghim cho các nhà vườn trồng rau củ nơi đây. Tôi tự hỏi, đang sống với nghề báo tuy không khấm khá nhưng cũng đủ cơm áo, tại sao Tình lại bỏ nghề? Phải chăng Tình sống quyết liệt muốn thay đổi và tự thử thách mình bằng một công việc khác chăng? Giã biệt hoang sơ Cuốn sách tặng những người vô danh Đúng như tích cách của mình, trên trang bìa lót ít được để ý của giã từ hoang vu, Nguyễn Hàng Tình ghi vài dòng chữ nhỏ: “Tặng người nữ giới đổ xăng ở Ngã ba Huế (Đà Nẵng), Người đàn bà hái dâu bên sông Thu, và chị bán gà ở cầu thang chợ Đà Lạt” . Tại sao Tình lại tặng từ biệt hoang vu cho những bà, những chị làm các công việc vô danh như thế? Đọc giã từ hoang sơ đã cho chúng ta câu giải đáp, rằng ngòi bút của Tình luôn hướng về những con người chất phác nhất với các công việc vô danh nhất trong cuộc thế này. Bản thân Nguyễn Hàng Tình cũng thế, khi nghề báo được xem là một nghề “có địa vị” trong từng lớp, thì Tình vẫn xem nghề báo như mọi nghề bình dân “tay làm hàm nhai” khác. Thành ra hơn 15 năm làm báo, Nguyễn Hàng Tình vẫn nhà trọ, cơm bụi như một người nông dân do nhiều hoàn cảnh bị đẩy ra khỏi cánh đồng đi làm mướn trên đô thị. Trong tạm biệt hoang sơ , nhân vật “lừng danh” nhất của Nguyễn Hàng Tình, có nhẽ là cụ bà người Châu Mạ cả đời sống trong đói nghèo, lạc hậu. Cụ bà rất nổi danh bởi có hàng trăm nghệ sĩ nhiếp ảnh từ khắp mọi miền biến bà thành người mẫu cực chẳng đã để họ “bắn máy ảnh liên thanh” nhằm săn giải thưởng, danh hiệu. Thế nhưng, không đọc Người mẫu ở rừng của Tình, nhiều người không biết rằng, cụ bà nhăn nheo, ốm o mà họ đã thấy được trong nhiều cuộc triển lãm ảnh, trong nhiều cuốn sách ảnh có tên thật là Ka Ơnh ở buôn Rui Dang hẻo lánh trong rừng nằm cách thị xã Bảo Lộc (Lâm Đồng) gần 50km. Bà Ka Ơnh đã giúp rất nhiều nghệ sĩ nhiếp ảnh kiếm giải thưởng, danh hiệu trong và ngoài nước để đổi lại họ trả công cho bà một ít tiền cải thiện bữa ăn qua ngày. Các nghệ sĩ nhiếp ảnh đi theo từng đoàn hàng chục người, họ “lạnh lùng” sáng tác trước thân tiều tụy, hằn vết thời kì của bà Ka Ơnh, mà theo Tình thì “rất ít tình người chứ chưa nói đến tình nghệ sĩ”. Tình kết thúc bài viết của mình như một sự dồn nén đầy xót xa: “Chừng tuần sau tôi hay tin bà chết, đương nhiên ngay mép rừng Rui Dang đó…”. Tạm biệt hoang vu chia làm ba phần: Những mảnh hồn của núi, trôi dạt và trần truồng thở gồm những bút ký đã in trên các báo trong hơn 15 năm đi khắp vùng Nam Trung bộ và Tây Nguyên của Nguyễn Hàng Tình. Những nhân vật, cảnh vật và nhịp sống của vùng đất này được khắc họa với nhiều nuối tiếc. Toàn bộ mới xuất hiện trong bài viết của Tình liền lùi về dĩ vãng, cảm giác tác giả bất lực trước những thay đổi mà không cách gì cứu vãn được. Những cảnh, người và sự việc trong từ biệt hoang vu mãi là quá khứ sẽ không thể tìm thấy ngoài các trang sách của Nguyễn Hàng Tình. Sống lãng tử, làm lữ khách, kẻ ngụ cư, nhưng tác giả tỉ sinh ra giữa cái nôi của mình để quan sát và nhận ra xứ sở kia đã “từ biệt hoang vu”. Đây như một cuốn sách trắng của Yang, một giao ước chung thân của tác giả với rừng núi, sông suối, cơ thể đất, tâm hồn đứa ở một Tây Nguyên hiện tại - nhà báo Huỳnh Sơn Phước nhận xét về Nguyễn Hàng Tình và giã từ hoang vu. TRẦN HOÀNG NHÂN Thể thao & Văn hóa